DEN HAAG(27 mei 2024) – De Raad van State heeft vandaag met een spoeduitspraak de weg vrijgemaakt voor algehele sloop van het oude ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid naast NS en metrostation Laan van NOI.
De hoogste bestuursrechter ziet in de bezwaren van buurtbewoners, Wijkberaad Bezuidenhout het Cuypersgenootschap en Bond Heemschut geen reden om een sloop- en bouwstop op te leggen. Daar vroegen de tegenstanders vorige week om bij ‘s lands hoogste bestuursrechter. In ieder geval deelt de Raad niet de vrees dat er met de sloop van het iconische kantoorgebouw van architect Herman Hertzberger een cultuurhistorisch gebouw teloor zal gaan. Want het gebouw heeft geen enkele monumentale status, zo merkt de bestuursrechter in de spoeduitspraak op:
Geen monument
Het is geen Rijksmonument, geen provinciaal – en geen gemeentelijke monument. Verder staat het begin jaren zeventig gebouwde ministerie niet op een andere lijst waaruit moet blijken dat het gebouw behouden moet worden. Ook op andere punten ziet de Raad geen probleem in de sloop en uiteindelijke nieuwbouw. Een belangrijke reden voor de sloop en nieuwbouw is de grote behoefte aan woningen. De gemeente Den Haag wil daar tussen de 1.000 en 1.200 woningen bouwen.
Duurzaam
In het huidige gebouwen passen niet meer dan 500 woningen en het betonnen gebouw is ook niet eenvoudig duurzaam te maken. Verder zijn er voldoende nieuwe parkeerplaatsen gepland en voorziet de Raad geen verkeerschaos op de omliggende wegen. Die kunnen het extra verkeer wel aan. Tevens komt er voldoende groen, ondanks dat er zoveel woningen en kantoren bij komen. Volgend jaar volgt nog een bodemzaak, maar de kans dat het plan daarna nog sneuvelt lijkt nihil. Hoogstens zal er hier en daar nog wat worden bijgeschaafd. Voor de gemeente Den Haag en ontwikkelaar Sozanna en Vorm is de uitspraak een opsteker. Die kunnen op volle kracht door met de sloop en nieuwbouw.
AANVULLING UIT ZITTINGSVERSLAG 21 mei 2024:
Die waarschuwing gaf rechter Eric Daalder vandaag tijdens een bestuursrechtelijk kort geding(spoedzaak) bij ’s lands hoogste bestuursrechter aan de gemeente Den Haag en ontwikkelaars Sozanna en Vorm BV. Om die reden beslist de rechter binnen twee weken, of de aannemer al binnen een paar maanden de sloopbal in het iconisch jaren zeventig gebouw van architect Herman Hertzberger kan zetten. Of dat de plannen in de juridische ijskast gaan zodat de Raad later tijdens de bodemzaak ken beoordelen of het gebouw geheel of gedeeltelijk behouden moet blijven.
Zwarte Madonna
Dat laatste is precies wat de tegenstanders, waaronder buurtbewoners, Wijkberaad Bezuidenhout het Cuypersgenootschap en Bond Heemschut, willen. Zij vroegen vandaag tijdens de rechtszaak om een onmiddellijke sloop- en bouwstop voor het gebouwencomplex aan de Anna van Hannoverstraat, vlak bij station Laan van NOI. Den Haag en de ontwikkelaars hebben evenwel haast. Zij willen snel met de bouw van tussen 1.000 en 1.200 woningen, nieuwe kantoren en andere functies beginnen. Want de woningnood is hoog, ook in Den Haag. De tegenstanders vinden algehele sloop van het iconische ‘bijenraatgebouw’ een cultuurhistorische doodzonde, nog vele malen erger dan de sloop van de Zwarte Madonna destijds. Alternatief van de tegenstanders is een beetje sloop en verbouwing van de rest van complex.
500 woningen
,,Misschien krijgen we dan geen 1.200 woningen. Maar ruim 500 woningen passen met gemak in het oude ministerie. En dan hebben de bewoners in ieder geval ruime woningen en niet van die goedkope kippenhokken die nu zijn gepland,’’ zeiden enkele tegenstanders tijdens de rechtszaak in Den Haag. Buurtbewoners en de cultuurhistorische gebouwenorganisaties zijn het erover eens dat het in 1972 gebouwde kantorencomplex van architect Hertzberger op zijn minst grotendeels behouden kan en moet blijven. Om meer woningen mogelijk te maken zou er wel wat van het huidige complex gesloopt kunnen worden. Op de lege plekken kan de ontwikkelaar dan met nieuwbouw de lucht in gaan. Dat voorstel zou ook zijn gedaan door Hertzbergers eigen architectenbureau. Maar Den Haag wees dat af.
Behoud niet haalbaar
Volgens de gemeente en ontwikkelaars Sozanna en Vorm is geheel, dan wel gedeeltelijk behoud van de betonkolos niet haalbaar. Want uit diverse onderzoeken blijkt volgens de gemeente dat het bijenraatachtige gebouwencomplex niet goed aan te passen is aan de huidige woning- en kantorenbehoefte. Behalve dat het heel veel geld kost, levert het te weinig woningen op, legde een gemeentejurist aan rechter Daalder uit. Die vroeg of het gebouw mogelijk nog een gemeente- of Rijksmonument kan worden. Volgens de gemeente en ontwikkelaars is dat een gepasseerd station, terwijl de tegenstanders er op wezen dat het gebouw inmiddels op de ‘longlist’ van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed(RCE) zou staan.
Pareltjes van Den Haag
Leo Dubbelaar van het Cuypersgenootschap vindt dat Den Haag wel wat zuiniger kan omspringen met haar naoorlogse gebouwen. ,,Het wordt hoog tijd dat Den Haag nu eindelijk eens alle waardevolle gebouwen in kaart brengt en daar de pareltjes uitpikt en beschermt tegen sloop. Want dit is echt een waardevol en belangrijk gebouw dat je zeker niet moet slopen.’’ Ontwikkelaar Vincent van Sabben zag het anders. ,,We wachten nu al zolang met dit project. Het is de gemeente Den Haag die heeft gekozen voor sloop en bouw van zoveel mogelijk woningen en kantoren op deze plek. Het huidige gebouw is een gesloten burcht op een eiland. En de gemeente wil een open toegankelijk gebied voor woningen, winkels en kantoren hebben. En daar willen wij zo snel mogelijk mee beginnen.’’
Vertraging dreigt
Het is alleen de vraag of de ontwikkelaar snel de schop de grond in kan steken. Want rechter Daalder waarschuwde al dat de bodemzaak over het nieuwbouwplan door grote drukte bij de Raad van State mogelijk pas volgend jaar op de agenda komt te staan. Als Daalder twijfel heeft over onderdelen van het sloop en nieuwbouwplan en hij schorst het bestemmingsplan dan zal het project minimaal een jaar zo niet langer vertraging oplopen. Mocht hij niet schorsen dan kan de gemeente een sloop en bouwvergunning verlenen en kan de aannemer deze herfst nog aan de slag. Uitspraak binnen twee weken.